Het lag voor de hand de boerderij, die gedurende zeventig jaar zo'n grote rol in mijn familie heeft gespeeld, nog een keer te bezoeken, bijna een kwart eeuw na het filmpje dat destijds op tv is uitgezonden.

Vandaag ging ik er kijken en de situatie die ik aantrof is kenmerkend voor veel van de kleinere boerenbedrijven in Nederland.

De boer geeft niet op. Hij gelooft dat het goed komt.

Boerderij 't Nijhuis ligt in het Woold, een buurtschap bij Winterswijk.
Mijn ouders kwamen er al in de dertiger jaren en sloten vriendschap met de boerenfamilie Stemerdink.

Ik ging als driejarige voor het eerst mee en tot mijn vijftiende heb ik er vele zomervakanties doorgebracht.

Ik koester levendige herinneringen aan deze 'totaal boerderij' - er waren koeien en pluimvee, er werden diverse graansoorten verbouwd, er was een grote moestuin en een boomgaard. Bestaat zo'n gemengd boerenbedrijf nog ergens?

In het boek Schoftentuig heeft mijn alter ego Walter de Rochebrune zijn herinneringen - die dus de mijne zijn - als volgt verwoord:

'Ik heb weet van een wereld die nog heel en ongeschonden is. Ik zie... een boerderij in het onbedorven groen van de hele wereld. Ah! Het is de boerderij van mijn jeugd.
De Achterhoek... de zomervakanties met mijn ouders op de boerderij. De moestuin, de boomgaard, de kippen, het omwassen van de melkbussen, de knapperende houtblokken in het fornuis, de bruin-gele vliegenvangers aan het plafond van de keuken, het ochtendlicht door het raam van de opkamer, het gesnuif van de koeien op de deel, het gegil van de varkens en hun gebonk tegen de troggen tijdens voedertijd, de blauwe koffiekan van de boerin die rondgaat in de rusttijd van het maaien, de korenschoven in groepen van tien, mijn hand geborgen in de grote eeltige hand van oudste zoon Jan aan de ploeg, de dampende kont van het paard.
Ja, ik herinner mij de ongedeelde boerderij en daarom mag ik vergelijken. Moordenaars!... Schoftentuig!.. De boeren van nu hebben slechts contact met de dieren via het beeldscherm van hun computer! Koe 418 moet zijn opfokpreparaat nog naar binnen werken! Varken 803 zet de enige stapjes in zijn te korte bestaantje als hij de vrachtwagen in wordt geslagen, die hem als levend slachtvee naar Duitsland transporteert.'

Voor mijn gevoel lag Winterswijk zeer ver weg van Den Haag, een uitputtend lange dagreis. Op Bieslog schreef ik er het stukje Op Wereldreis over (zie dossier Autobieografisch, 14 juli 2003).

In 1982 maakte ik die reis in anderhalf uur opnieuw, samen met een filmploeg, en zag ik na tientallen jaren de boerderij weer terug.

Foto 1

We staan klaar voor vertrek. We hebben veertien dagen gelogeerd op de boerderij in de Achterhoek. Mijn vader en moeder kwamen er ver voor de oorlog al en zijn er elke zomer blijven komen. Later met mij erbij en toen ook met mijn zusje.

Het was een klassieke boerderij, met een deel, een hooizolder, een washok voor de melkbussen, koeien in de wei, paard in de stal, rogge- en havervelden rondom, een moestuin, een boomgaard, een waakhond en een kippenhok.

We sliepen achter het linkerraam - de opkamer. De open deur rechts leidt naar de keuken, het grote houtfornuis is zichtbaar.
Links naast mijn moeder staat de boerin, de twee petdragers rechts zijn zoon Jan en een op het land meehelpende oom. De foto zal genomen zijn door de oude boer.

Waar het mij nu om gaat is de bepakking en de middelen van vervoer.

Foto 2

We gaan een grote thuisreis maken: helemaal van de Achterhoek naar Den Haag.
Eerst fietsen we naar Winterswijk, daar gaan we op de trein naar Arnhem, dan met de hele handel op een binnenvaartschip van Arnhem naar Rotterdam, en tot slot op de fiets van Rotterdam naar Den Haag. 's Avonds laat zullen we thuiskomen. ('Ssst! Alle mensen slapen al!')

Dit zal de goedkoopste manier van vakantievieren zijn geweest. Mijn ouders hadden het niet breed. We zijn nooit naar het buitenland geweest.

Mijn zusje zit in haar kinderzitje met een rugzak tegen het zadel geklemd. Mijn vader balanceert een grote plunjezak op het stuur.
En in deze vergroting zie ik nu pas dat ik een aktetas vasthoud, die ik tijdens de rit ook tegen het zadel geklemd zal hebben. Op mijn rechterbeen bungelt de tas van het boxje waarmee de foto is gemaakt.

De wankele, gammele fietsen... Die van mijn vader zonder kettingkast.
Ongetwijfeld zaten op de achteras steuntjes gemonteerd, waarop ik mijn voeten kon plaatsen. De eeuwige angst voor lekke banden. Ik weet ook zeker dat de vier binnenbanden vol met plakkertjes hebben gezeten.

In mijn herinnering is de afstand die wij op deze manier 's zomers aflegden, als gigantisch bewaard gebleven. We maakten een zeer vermoeiende wereldreis.

Een paar jaar geleden ben ik de boerderij gaan zoeken en vond hem (nog geheel intact).

Tot mijn stomme verbazing reed ik in anderhalf uur naar Winterswijk.